Handwark un Industrie 1900 bet 1950

1902 grünnt‘ sick de Mäkelborg’sche Hannelskamer. De Buug vun grote Schäpen is all ümstellt up den Buug vun Dampers un de Neptunwarft is de gröttst Firma in’t Land. Ok dat Frömde hier herkamen, üm sick tau verhalen, kümmt siet de Johrhunnertkiehr in de Mod‘. De I. Weltkrieg schott‘ den Hannel mit Woren ut anner Länner af.

Koopmannsschäpen warden ünner Beslag nahmen un afknöppt, kapert orrer versapen. In dat Achterland gahn de Handwarksfirmen in’n Dutt. In Schwerin hebben de Fokker-Fleigerwarken ‘n bannigen Upschwung.

Nah den Krieg treckt sick de Industrie in fief grote Firmen tausamen. De Handwarker gäben nu blots ehre Deinste an anner. Arbeiten koenen de Lüüd as Kooplüüd, in’t Hotel un as Kräuger vun Gastwirtschaften. 1922 entstahn de Ernst-Heinkel-Fleigerwarken in Warnmünn‘. In de Städt gifft dat 1929 14% Lüüd ohn Arbeit. Lüttere un ok gaadlige Firmen möten dicht maken.

De Nationalsozialisten helpen oewerall de Fleigerindustrie vörwarts. Vun 1939 an hebben sei nich naug Lüüd tau’n Arbeiten un denn süllen Gefangene, Swanksarbeiters un Häftlings ut dat KZ de Arbeit maken.

In den Harwst 1945 wüürn all de Rüstungswarken ut’nanner buugt un friewillig dat herstellt, wat för dat Läben nödig deit. De Industrie för Äten un Drinken, de Waterwarken un de Energiewirtschaft verhalen sick bilütten. Bi 5000 Handwarksfirmen grünnen sick. De Warften fangen mit de Lüüd ut de Fleigerwarken nieg an. Nah de iersten Uprüümarbeiten kriggt dat Buugwäsen üm 1947 rüm bannig‘ Updrifft.

De Industrie, de Kleeder maken deit, sett sik bet 1914 in Stettin an de düütsche Spitz. De gröttst Stahlschäpenbuug is de Vulcan AG. Usedom un Rügen ward för de Berliner Badgäst tau ehre „Badewann“. Swinemünn ward dat gröttste düütsche Ostseebad. 1913 kamen dor œwer 40 000 Badgäst hen.

1914 is de Grotschipperiewech Berlin–Stettin fardig.

In denn Iersten Weltkrieg warden ok Hannelsschäpen in Beschlach nahmen orrer versenkt. De Vulcan Warft un de Oder-Warft in Stettin buugen Kriegsschäpen. De Kleederfabriken neihen nu Uniformen. In Torgelow warden nu Granaten dreiht. De „Luft-Fohrtüüch-Gesellschap“ (LFG) buugt vun 1917 an bi Stralsund Seeupklärschäpen.

Nah denn Krieg geiht de Wirtschaft blot in grote Fabriken wedder wieder. Dat Handwark, de Hannel, de Hotel un de Gastwirtschaften sünd am blot tau Deinsten. Disse Dalgang un Inpass dröppt de Landwirtschaft un de Industrie bannig. Blot de Oderwarft œwerlääft vun vier Warften in Vörpommern. 1927 makt de Vulcan-Warft dicht.

As Objekt taun Prahlen un sik Dickdaun œwergäben de Nationalsozialisten 1936 denn Rügendamm för de Iesenbahn un ein Johr later för de Autos.

Middelpunkt vun denn Fleiger-Buug warden Tutow, Stralsund un Anklam. De Heinkel-Fleiger-Warken buugen in Pütnitz un in Barth. In Peenemünn buugen sei ‘n technologischen Stützpunkt un de Heeresanstalt för dat Utprauben vun Luftwaffen un Sprengstoffraketen. In all de Warken warden Gefangene tau de Arbeit dwungen.

In‘n Harfst 1945 warden de Rüstungsünnernämen all afbuugt. So sachten verhalen sik de Landwirtschaft un allens, wat Äten un Drinken herstellt, œwer ok de Energie- un Waterproduktschion kümmt vöran. 5000 Handwarkslüüd grünnen ‘n Ünnernähmen. Mit de Arbeitslüüd ut de Fleigerindustrie fangen de Warften wedder nie an. Nahdem dat grote Uprüümen nah denn Krieg tau Enn wier, kriegen de Ünnernähmen, de buugen, ‘n groten Upschwung.