Skipnavigation Virtuelles Museum zur Geschichte Mecklenburgs und Vorpommerns

Springe direkt zu:

Menü öffnen

1800 bet 1850

Bild
Chausseegeldschien Zickhusen, 1838

1806 ward Mäkelborg vun de Franzosen besett‘. De Hannel mit England un de Fischerie in de Ostsee sünd verbaden. De Wirtschaft bräkt tausamen.

De Dochter vun den Strelitz‘schen Herzog Karl, Luise, ward Königin vun Prüßen. Sei starwt 1810 in Hohenzieritz. 1813 träden de Mäkelborg‘schen Fürsten as ierste ut Napoleon sienen Rheinbund ut. 1815 warden sei Grotherzög. Georg oewernimmt 1816 den Thron in Niegenstrelitz. Paul Friedrich verleggt 1837 siene Residenz nah Schwerin hen.

Bet 1840 enstahn in 16 Städten liberale Stadtverfatungen. De Revolutschion vun 1848/49 bringt tau‘n iersten Mal ‘ne börgerlich Verfatung. De ward oewer 1850 wedder afschafft. De Herrschaft vun ein Stand oewer den annern ward dordörch wedder insett‘.

De Wirtschaft verhalt sick bilütten. Faste Straten verbätern dat Verkiehrswäsen. De Bank- un Sporkassenverein entwickelt sick.

De Dalgang vun de Landwirtschaft bet 1840 makt, dat väle Gaudsbesitter Mäkelborg verlaten. In‘t Domanium ward 1824 de Liefeigenschaft afschafft. Bi de Ridderschafft duert dat noch bet 1860. Väle friee Landarbeiters wannern ut nah Oewersee.

Prof. Ernst Moritz Arndt, 1848
Prof. Ernst Moritz Arndt üm 1848

König Gustav Adolf IV. nimmt 1806 de landstänn’sche Verfatung trüch un makt Schwed’sch-Pommern tau ‘ne Provinz vun sien Riek.

Prüß’sch-Pommern ward vun Napoleon besett‘ un de Verkoop vun Kuurn in’t Utland verbaden. De Ridderschaft sett sick gägen de Agrarreform vun 1807 un 1811 tau Wiehr uni s ok dorgägen, dat sick Siedlers ut Schwedsch-Pommern un Mäkelborg inrichten daun un dat Land utbuugen. Bi einen Upstand ward de Major Ferdinand vun Schill 1809 in Stralsund dotschaten. Vun 1812 an sammeln sick in Pommern de Truppen vun Napoleon, üm gägen Russland tau trecken.

Up den Wiener Kongress 1815 kriggt Prüßen ok Schwed’sch-Pommern tauspraken. De Provinz Pommern hett nu wedder dat Land, so as dat fröher in dat Herzogtum wier. De Inwahners vun de ganze Gägend, vun de seggt ward, dat sei „de truurigst‘ Provinz vun Prüßen“ wier, sallen integriert warden. De Universität ward „Königlich‘ Universität Griepswold“. Vun 1824 an gellt de Plicht tau Schaul tau gahn. Nu ensteiht de gesellschaft för Pommersch‘ Geschicht. Ut Vörpommern stammen de bedüüdensten Malers vun de nurddüütschen Romantik. In de Literatur, de schräben ward, geiht dat nu üm regionale Besinnung.

Väle Seelüüd wannern ut nah Schweden hen. So bilütten verhalt sick ok de Wirtschaft. De Banken maken gaude Geschäfte. De iersten Sporkassen warden upmakt. De Kooplüüd hebben ehre Vördeile ut den Tollverein. In Torgelow un in Ueckermünn warden Iesenhütten buugt.

Stettin treckt de Lüüd ut de Ümgägend bannig an. De Utbuug vun den Stratenverkiehr ward vöranbröcht un 1843 ward de Iesenbahnstreck nah Berlin oewergäben. 1832 leggen sei mit den industriellen Afbuug vun Kried up Rügen un in Griepswold los. Fürst Malte vun Putbus buugt Putbus un Lauterbach tau’n modernen Seebad ut. De Minschen säuken Heilung un Verhalung bi de Waterkunst un ok an de Ostsee. Ünner den Influss vun Karl Friedrich Schinkel ward vun 1838 bet 1852 dat Jagdschlott Granitz in Tudor’schen Stil buugt.

De Dreifellerwirtschaft ward aflöst dörch den Fruchtwessel. De Veihwirtschaft hett ‘n Upschwung. Ok Börgers dörben sick Gäuder köpen. Dordörch, dat de Buern sick dorvun frieköpen liefeigen tau sien, verlieren sei oewer ok ehr Land un warden tau Daglöhners.

Friedrich Wilhelm III. gifft de Juden miehr Rechte. 1816 grünnen sei in Stettin den Jüdischen Kirchenverein, dorut ward later de Jüd’sche Gemeind‘. De protestantischen Taustänn‘ in de Kirch blieben unverännert.

In Prüßen un in Pommern finnen 1848 de iersten allgemeinen un frieen Wahlen tau dat Aforrertenhuus vun Prüßen un ok för de Nationalversammlung statt.