Hans Fallada "Czyż nie ma powrotu" ("Wer einmal aus dem Blechnapf frißt")

• 1933 rok
• wydawnictwo Rowohl
• Wydania polskie: przeł. Zofia Petersowa. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1958; Warszawa : M. Fruchtman, 1936

Kiedy 30 stycznia 1933 roku naziści przejęli władzę w Niemczech, Fallada miał już spisaną dużą część manuskryptu swojej powieści „Kippe oder Lampen“. 12 marca 1934 roku ukazała się ona pod zmienionym tytułem „Czyż nie ma powrotu” w sprzedaży. Powieść opowiada historię o wypuszczonym z więzienia Willim Kufalts, który stara się wieść uczciwe życie, co wobec traktowania byłych skazańców przez społeczeństwo nie udaje mu się. Humanistyczny charakter powieści – skarga wobec stanowi więziennictwa i późniejszym losom więźniów – nie znalazła uznania w oczach nowej nazistowskiej potęgi.

Autor zdecydował się, nawet wbrew radom swojego wydawcy Ernsta Rowohlta, opatrzeć książkę przedmową, którą Thomas Mann zanotował w swoim dzienniku pod datą 14 marca 1934 roku: „Aby książka mogła zaistnieć w Niemczech, musi we wstępie zaprzeczyć swoim ludzkim odczuciom i wbić je w ziemię”.